Na walizkach

Roland Topor [1938-1997]

Urodzony we Francji pisarz polskiego pochodzenia, specjalizujący się w krótkich formach literackich, autor groteskowych rysunków i grafik, reżyser, aktor, scenarzysta, scenograf teatralny i filmowy.  Kpiarz i prześmiewca, mistrz czarnego humoru, z predylekcją do absurdu. Jego twórczość, zarówno literacką jak i artystyczną, cechowało doskonałe wyczucie metafory, która pozwalała odczytywać jego prace na wielu poziomach. Krytycy chcieli widzieć w nim kontynuatora tradycji surrealizmu, on sam zaś inspiracji poszukiwał w Fluxusie i sztuce konceptualnej.

Topor urodził się w Paryżu. Był synem Abrama Jechiela Topora (1903-1992), znanego rzeźbiarza, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, i Zlaty (z domu Binsztok), polskich Żydów, którzy wyjechali z kraju przed wybuchem II wojny światowej. Początkowo mieszkał w Paryżu, skąd uciekł z rodziną przed prześladowaniami nazistów do Sabaudii. W 1964 roku ukończył paryską École Nationale des Beaux-Arts. Już w latach studenckich współpracował z satyrycznym magazynem „Hara-Kiri”, w którym ukazywały się m.in. jego rysunki. W 1962 roku założył wspólnie z Fernando Arrabalem, Alejandro Jodorowskym i Jakiem Sternbergiem tzw. „Grupę Paniczną”, nieformalną grupę artystyczną, którą charakteryzowały słowa paniczny lęk, chaos, zagubienie oraz śmiech. W 1974 roku Topor przyjechał również do Polski na zaproszenie czasopisma Szpilki, w którym miała się odbyć wystawa jego rysunków. Przy wejściu na ekspozycję zwiedzający mogli przeczytać: Przechodniu wszedłeś na wystawę Topora, to nie jest dla ciebie …

W jego oeuvre znajdują się liczne ilustracje książkowe, grafiki oraz plakaty. Współpracował również z filmem. Na prośbę Federico Felliniego przygotował projekt latarni magicznej – będący częścią scenografii jego filmu Casanova (1976). Powieść "Chimeryczny lokator" Rolanda Topora stała się bezpośrednią inspiracją do powstania scenariusza filmu Romana Polańskiego pt. Lokator z 1976 roku, w którym on sam zagrał drobną rolę. Wystąpił również m.in. w 1979 roku w filmie Wernera Herzoga pt. Nosferatu wampir.